Millat qayg‘usi

Millatning ma’naviy boyligi bo‘lgan til nafaqat muomala vositasi, balki uning madaniyati, urf-odati, turmush tarzi, tarixidir. Boshqa millatlar­ning tillariga hurmat esa o‘z navbatida o‘zaro tushunishga, muloqotlarga imkoniyat yaratadi. Ona tilning saqlanib qolishi uchun qayg‘urish millat kelajagi uchun qayg‘urish, demakdir.

Afsuski, bugungi kunda ona tili­mizning qadrini tushirayotgan, uni buzib, sheva va lahjalarni o‘rinsiz qo‘llayotganlar ham yo‘q emas. Bozorlardagi, ko‘chalardagi, do‘kon peshtaxtalaridagi, reklama afishalaridagi yozuvlarda yo‘l qo‘yilgan qo‘pol xatolar, hatto ayrim xususiy OAV va nashriyotlarda tilimizni buzib, savodsizlarcha yozilayotgan iboralarni ko‘rib, millat sha’nini, tilimiz istiqbolini o‘ylab, ko‘nglingiz ranjiydi.

Aziz millatdosh, ona tilimiz obro‘si shu yo‘sinda tushib ketaversa, uni qay ahvolda kelajagimiz egalari qo‘liga topshiramiz? Ayting-chi, chet tillardan kirib kelayotgan so‘zlarni shundayligicha qabul qilishimiz kerakmi yoki qo‘lni qo‘lga berib millatning iqboli uchun kurashmog‘imiz afzalmi?

Tilni saqlab qolish millatning madaniyati, urf-odatlari, rasm-rusumlarini saqlab qolishni anglatadi. Chunki millat taqdiri uning tili taqdiri bilan bevosita bog‘liq. Shunday ekan, jonajon tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yanada yuksaltirish, uni taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shish haqida har birimiz qayg‘urishimiz kerak. Buning uchun, avvalo, tilimizga chuqur hurmat bilan yondashishimiz lozim.

Yaqinda xorijiy atamalar­ning o‘zbekcha muqobillari jamoatchilikka taklif etilayotganligi haqida xabarni o‘qib, to‘g‘risi xursand bo‘ldim. Ata­malar komissiyasining ishchi kengashi, O‘zbekiston Fanlar akademiyasi O‘zbek tili, adabiyoti va folklori instituti olimlari tomonidan bir qancha muqobillar ko‘rib chiqilgan. Bu yakuniy variant emas, ishchi organ taqdim etilayotgan atamalar­ning milliy muqobillari bo‘yicha boshqa fikr va mulohazalarni ham eshitishga tayyor.

Aytish joiz, keyingi yillarda yurtimizda amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik va yaratuvchanlik ishlariga monand nomlar qo‘yilmoqda. Ular «Davlat tili haqida»gi qonun talablariga to‘la javob beradi. Ammo «Evos», «Chicken», «Miss Sanam», «Elegant», «Eldorado» singari nomlar ustida jiddiy o‘ylab ko‘rish vaqti keldi. Axir har qanday nom qo‘yishda andazalar, talablar inobatga olinishi kerak-ku?! Zero, nom qo‘yishda milliylik, qisqalik, aniqlik, tushunarlilik tamoyilla­riga rioya qilish zarur. Aksincha, xorijga taqlid, ko‘r-ko‘ronalik nusxa olish juda ayanchlidir.

Yaqinda ko‘p qavatli uylardan birining birinchi qavatidagi peshlavhani ko‘rib yoqamni ushladim. Unda rus tilidagi «Берегите вашу мать, природу!», chaqirig‘i o‘z tili­mizga «Tabiatni asra, onangni!» deb o‘girilganiga nima deysiz?! Ekologiyani asrashga da’vatmi bu yoki so‘kinishmi...

O‘zbek tili dunyodagi eng boy va chuqur tarixiy ildizlarga ega bo‘lgan buyuk tillardan biridir. Shunday ekan, tilimizning sofligi, tabiiyligi uchun kurashish, uning buloqdek musaffoligini, o‘ziga xos tarovatini saqlab qo­lish barchamizning muqaddas burchimizdir.

Nargiza FAYZIYEVA,

o‘zbek tili va adabiyoti o‘qituvchisi.