Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq xoʻjaligi vazirligining maʼlumot berishicha, mamlakatimiz viloyatlarida erta bahordagi sovuq ob-havo tufayli toʻliq yetilishi deyarli bir oyga kechikkan ertaki sabzi hosilining yigʻim-terim ishlari boshlandi. Ommaviy terim ishlari iyul oyining dastlabki kunlariga belgilangan. Bu bozorni yangi sabzi bilan toʻliq taʼminlanishiga va ushbu sabzavot narxining tushishiga olib keladi.

2021-YILGI SABZI HOSILI RAQAMLARDA

2021-yilda barcha toifadagi xoʻjaliklar tomonidan umumiy hisobda 124,4 ming ga maydonda (oʻtgan yildagiga nisbatan 18,2 ming ga koʻproq) sabzi ekish rejalashtirilgan, hammasi boʻlib 2,3 mln tonna sabzi hosili olish moʻljallanmoqda. Mamlakatimiz aholisining sabziga boʻlgan 1 yillik ehtiyoji 800 ming tonnani tashkil etadi. Yetishtirilgan sabzi hosilining qolgan hajmi eksport va qayta ishlashga yoʻnaltiriladi. Aholining isteʼmol savatidagi sabzining ulushi 0,4 foizni tashkil etadi. Qish-bahor mavsumida aholi isteʼmolini taʼminlash maqsadida 400 ming tonnadan ziyod sabzi zaxira qilinadi. Mamlakatimizda sabzini qayta ishlovchi 250-300 ming tn quvvatga ega 55 ta korxona faoliyat yuritadi. Ular tomonidan sabzi asosan quritilgan, shok holda muzlatish shaklida qayta ishlanadi. Qayta ishlashga xom-ashyo sifatida sabzining asosan kechki navlari olinadi. Oʻtgan yili 110 ming tonna kechki sabzi qayta ishlangan.

SABZINI EKISH VA YIGʻISHNING TOʻRT MAVSUMI

Sabzi odatda yiliga 4 marotaba ekiladi. Noyabr-dekabr oylarida “toʻqsonbosti” usulida ekiladi (hosil odatda mart-aprel oylarida toʻliq yetiladi). Toʻqsonbosti usulida ekilgan ekinlarning urugʻlari qishki yogʻingarchiliklar natijasida tuproqdagi namlikka toʻyinib, erta bahorda havo harorati 4-5 S boʻlgandayoq begona oʻtlar urugʻlaridan oldin unib chiqadi. 2021-yilda ertaki hosil olish uchun 2020-yil kech kuzda «toʻqsonbosti» usulida 30,3 ming gektar (yoki oʻtgan yilga nisbatan 5,8 ming gektar koʻp) sabzi ekilgan. Ushbu usulda ekilgan sabzavot aprel-may oylarida bozorni yetarli darajada sabzi bilan taʼminlab turdi, va u oʻrtacha hisobda 2000-2500 soʻmdan sotildi.

Fevral-mart oylarida ertaki sabzi sepiladi (hosili odatda mayda yetiladi). Yuqorida aytilganidek, bu yili ertaki sabzini sepish davri bahor fasli uchun noodatiy boʻlgan sovuq ob-havo paytiga toʻgʻri keldi va hosilning kechroq yetilishiga (20-25 kun kechikib), bozorlarga yangi hosilni yetkazishda bir muddat tanaffus yuzaga kelishiga va narxlarning vaqtinchalik oshishiga sabab boʻldi.

Aprel-may oylarida esa hosili yoz oʻrtalarida yetiladigan oʻrtaki sabzi, iyun-iyul oylarida esa hosili sentyabr-oktyabr oylariga toʻgʻri keladigan kechki sabzi ekiladi. Shu tariqa ushbu sabzavotning narxi barqarorlashtiriladi.

2021-yilning aprel-may oylarida oʻrtapishar sabzi navlari ekildi: fermer xoʻjaliklari va qishloq xoʻjaligi korxonalarining asosiy maydonlariga - 15,2 ming gektar, aholi tomorqa maydonlariga - 18,4 ming gektar. Bundan tashqari fermer va qishloq xoʻjaligi korxonalari tomonidan gʻalladan boʻshagan 40,5 ming gektar maydonlarga sabzi ekish rejalashtirilgan.

IXTISOSLASHTIRILGAN HUDUDLAR

Sabzi respublikaning tuproq-iqlim sharoitlarini inobatga olgan holda Qoraqalpogʻiston Respublikasining Nukus tumani, Jizzax viloyatining Gʻallaorol, Baxmal, Toshkent viloyatining Toshkent, Yuqorichirchiq, Yangiyoʻl, Qashqadaryo viloyatining Mirishkor, Nishon, Qarshi, Navoiy viloyatining Karmana, Namangan viloyatining Chortoq, Sirdaryo viloyatining Sayxunobod, Boyovut, Fargʻona viloyatining Oltiariq, Bogʻdod, Yozyovon, Fargʻona va Beshariq, Xorazm viloyatining Xiva tumanlarida ekilib, ekin maydonlari tobora kengayib bormoqda.

Respublikada sabzining istiqbolli, eksportbop navlari (mahalliy navlardan qizil sabzining: «Mirzoiy krasnaya 228», “Nurli 70”, “Farovon”, “Baraka”; sariq sabzining – «Mirzoyi jeltaya 304», «Mishak 195») ekib kelinmoqda. Xorijiy navlardan - «Shantane 2461», «Nantskaya 4», «Kurado shantane Gʻ1», «Novaya Kurado», «Kaskade Gʻ1», “Karson Gʻ1” navlari sepilmoqda.

Soʻnggi yillarda yuqori hosilli navlarni ekish va parvarishlashda innovatsion resurstejamkor texnologiyalarni qoʻllash, yomgʻirlatib sugʻorish tizimini joriy qilish, mineral oʻgʻitlarga xarajatlarni kamaytirish, kasallik va zararkunandalarga qarshi oʻz vaqtida ishlov berish kabi agrotexnik tadbirlarning sifatli bajarilishi orqali hosildorlikni 20-25 tonnadan 30-40 tonnagacha oshirishga erishilmoqda.

Bu fermerlarimizga sabzi ekish harakatlari va tannarxini tushirishga imkon beradi: 700-800 soʻmgacha (6,5-7,5 sent) yoki bir kilogrammi uchun 1,5 barobar.

MDH VA MARKAZIY OSIYODA SABZI NARXLARI

MDH davlatlarida sabzining narxi keskin oshganligi, bozorlardagi narxlarning bir-biriga moslashuviga olib kelgan. Jumladan, 1 kg sabzi Qozogʻistonda 535 tenge (1,25 doll.), Qirgʻizistonda − 100 som (1,18 doll.), Tojikistonda − 10 somoni (0,88 doll.), Rossiyada − 100 rubl (1,38 doll.), Belarusda − 2 rubl (0,83 doll.) narxda sotilmoqda.

Qirgʻiziston rasmiylari sabzi narxining iyun oyida 48,1 foizga keskin oshganligiga eksport hajmining jiddiy ortganligi, bahorda sovuq havo, yozda esa qurgʻoqchilik taʼsir koʻrsatganligini bildirgan. Qozogʻiston rasmiylari esa sabzi narxining oshganligi uni saqlash quvvatlari yetarli boʻlmaganligi, mavsum almashinuvida ehtiyoj darajasida sabzi pishib yetilmaganligi hamda import (shu jumladan Oʻzbekistondan, ulushi 99,6 %) narxlarining yuqoriligi taʼsir etganini qayd etgan. Asosiy savdo mamlakatlarida sabziga boʻlgan ehtiyojning ortishi va narxning qimmatlashuvi eksport hajmining koʻpayishiga olib kelgan.

SABZI EKSPORTI

Xorijiy mamlakatlarda sabziga boʻlgan ehtiyojning ortishi va narxning qimmatlashuvi eksport hajmining koʻpayishiga olib keldi: 2021-yilning 19-iyun holatiga koʻra umumiy hisobda 43 602 tonna, yoki oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 31% (33 282 tn) koʻp sabzi eksport qilindi. Eksport qilingan sabzining taxminan 75 foizi aprel-may oylariga, yaʼni ertaki sabzi hisobiga toʻgʻri keladi.