Qirg'iziston kelishuvlardan chetga chiqib, qo'shinlari va og'ir harbiy texnikalarini o'zaro to'qnashuv chizig'idan olib chiqib ketishda yolg'on ko'rinish hosil qilmoqda va ularni chegaradagi aholi punktlariga yashirmoqda. Bu haqda Tojikiston Tashqi ishlar vaziri Sirojiddin Muhriddin BMT Bosh Assambleyasi 77- sessiyasida gapirib o'tdi.

Uning so'zlariga ko'ra, Dushanbe  tojik-qirg'iz davlat chegarasini belgilash masalalari BMT Bosh Assambleyasi muhokamasiga asossiz ravishda kiritilganidan afsusda.

"Qirg'iziston erishilgan kelishuvlardan chetga chiqib, qo'shinlari va og'ir harbiy texnikalarini o'zaro to'qnashuv chizig'idan olib chiqib ketishda yolg'on ko'rinish hosil qilmoqda va ularni chegaradagi aholi punktlariga yashirmoqda. Shunday ekan, tojik-qirg'iz chegarasida yuzaga keladigan har qanday keyingi keskinlik uchun javobgarlik to'liq Qirg'iziston zimmasiga tushadi", deydi TIV rahbari.

O'z nutqida u fuqarolarning o'limi va moddiy zararni tilga olib, chegaradagi fojia faqat ularga tegishli degan noto'g'ri tasavvur uyg'onganligini aytib o'tgan.

"Qirg'izistonning harbiy tajovuzi oqibatida Tojikistonning qirqdan ortiq tinch aholisi halok bo'ldi, ikki yuzga yaqini yaralandi. Ular orasida homilador ayollar, bolalar, keksalar, shifokorlar, shuningdek, dindor musulmonlar bor", deydi u.

Shuningdek, vazir chegara hududida yuz bergan fojia tasodifiy emasligini, Qirg'iziston to'qnashuvga o'tgan yilning kuzidan buyon tayyorgarlik ko'rganini qo'shimcha qilib o'tgan.

"Afsuski, Qirg'iziston o'zining biryoqlama, noxolis yondashuviga tayangan holda o'tgan asrning 50-yillaridan boshlab Tojikistonga haqli ravishda tegishli bo'lgan 2110 kvadrat kilometrdan ortiq maydonni o'zboshimchalik bilan tortib oldi", deydi Muhriddin.

Nutqi so'ngida, u Tojikiston tomoni muzokaralarni davom ettirishga tayyorligini va tojik-qirg'iz xalqlari tinchlik, do'stlik va hamjihatlik muhitida birgalikda yashash va qurish huquqiga ega ekanligini aytgan.

Eslatib o'tamiz, Qirg'iziston Prezidenti Sadir Japarov 20 sentyabr kuni Nyu-Yorkda o'z ishini boshlagan Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 77-sessiyasidagi nutqida Qirg'iziston-Tojikiston chegarasida sodir bo'lgan qurolli to'qnashuvlarni qirg'iz tomoni boshlamaganligini, aksincha, Bishkek doim qurol ishlatishdan qochishga harakat qilib, qurolsiz, tinch aholiga hyech qachon o'q uzmaganligini aytib o'tgan. Shuningdek, u Imomali Rahmon boshchiligidagi Tojikiston Qurolli kuchlari Qirg'iziston bilan bir necha formatdagi xalqaro kelishuvlarga qaramay, Qirg'iziston suverenitetiga daxl qilayotganini aytgan. 

Qirg'iziston va Tojikiston chegarasida mojaro

Qirg'iziston va Tojikiston o'rtasidagi chegaradagi vaziyat 14 sentyabr kuni Botken viloyatidagi uchta uchastkada chegarachilar o'rtasida otishma boshlanganidan keyin keskinlashdi. Tomonlar bir necha bor o't ochishni to'xtatish bo'yicha kelishib olganiga qaramay, kelishuvlar har safar muvaffaqiyatsizlikka uchradi.

Qirg'iziston rasmiylari Tojikistonni chegaraga og'ir harbiy texnikani tortib kelishda va Qirg'iziston hududini o'qqa tutishda "barcha mavjud arsenaldan" foydalanganlikda aybladi. Mamlakat Favqulodda vaziyatlar vazirligi to'qnashuv zonasidan 136 ming kishi evakuatsiya qilingani, Botken viloyatida favqulodda holat rejimi joriy etilganini haqida maʻlum qildi. 

Ayni paytda Tojikiston qirg'iz kuchlarini Tojikiston chegarasidagi qator aholi punktlarini "og'ir qurollardan" o'qqa tutishda aybladi. Hozirda ikki davlat o't ochishni to'xtatish va qo'shinlarni chegara hududidan olib chiqish bo'yicha kelishuvlarga amal qilmoqda. To'qnashuvlarni yakunlash uchun Qirg'iziston va Tojikiston maxsus xizmatlari rahbarlari protokol imzoladi. Hujjat uchta bandni o'z ichiga olgan.

Ikki davlat chegarasida 70 ga yaqin bahsli uchastkada belgi qo'yilmagani sababli muntazam ravishda mojarolar chiqib turadi. Umuman olganda, 2022 yil iyul oyi holatiga ko'ra, mamlakat chegaralarining 972 kilometridan 600 kilometrga yaqini kelishilgan.

Farangiz Salimova