“Onaizor faryodi Arshni kuydirgusidur” yoki bandini zindondan ozod etgan xattot haqida eshitganmisiz?

Foto: “Xalq soʻzi”

Rivoyatlardan birida aytilishicha, Buxoro hukmdori oilada yakka-yolgʻiz farzand boʻlgan bir yigitni arzimas gunoh sabab zindonga tashlaydi. ”Qaysi bir mirzo shu bandini ozod etish uchun ariza yozib bersa, qoʻli kesiladi”, deya amr-u farmon ham beradi.

Mahbusning onaizori uchramagan mirzo qolmaydi. Hamma hukmdordan qoʻrqqanidan unga rad javobi beradi. Shoʻrlik onaning soʻnggi umidi xattot Domlo Bobobek edi. Shu xattotning huzuriga iltijo qilib boradi. Voqeadan xabar topgan xattotning yaqinlari, shogirdlari “Bu ayolga arznoma yozib bermang, aks holda hukmdor qoʻllaringizni chopib tashlashga buyruq beradi”, deb uning hayotidan xavotirga tushadilar.

Ammo Domlo Bobobek qatʼiyatli, toʻgʻrisoʻz, mard inson edi. Onaizorning toshni ham eritib yuboradigan nolalarini tinglar ekan, darhol qoʻliga qalamni oladi. Arznoma yozib beradi. Xat hukmdorning qoʻliga yetib boradi.

Husnixatning juda chiroyliligi, oʻziga ohanrabodek tortishidan hayratlangan hukmdor beixtiyor “Ie, bu maktub Domlo Bobobek hazratlariniki –ku!” deb yuboradi. Arznomadagi “Saharda onaizorning nolasidan oʻzingni xalos et, Onaizor faryodi arshni kuydirgusidur,” degan dastlabki satrlar hukmdorni shashtidan tushiradi. Yigitni zindondan ozod etadi.

—Bu bir rivoyat, lekin har bir rivoyat zamirida haqiqat yotadi,— deya mulohaza yuritadi buxorolik taniqli xattot Abdugʻafur Razzoq Buxoriy.— Tarixda oʻlimga hukm qilingan bandi xattotning chiroyli, jozibador, mazmunli xati bois ozod qilingan hollar uchragan. Domlo Bobobekka kelsak, u oʻz davrida mashhur xattot boʻlib yetishgan, oʻnlab shogirdlar tayyorlagan.

Buxoro davlat universiteti oʻqituvchisi, xattotlik va kitobat sanʼati bilimdoni Husen Joʻrayevning yozishicha, Domlo Bobobek taxminan 1741-yilda tugʻilgan. Otasidan adras toʻqishni oʻrgangan. Oʻz davrining mashhur kishilaridan xattotlik, musavvirlik, Sharq miniatyurasi sanʼati sir-asrorlari boʻyicha saboq olgan. Koʻplab mirzo, kotib yoki xattotlar kabi hukmdor saroyida yoki amir kutubxonasida ishlamagan. Butun umrini adrasboflik hunari, musavvirlik va xattotlikka bagʻishlagan. Ulugʻ ajdodlarimizdan biri, qomusiy bilimlar sohibi Ahmad Donish ham uning shogirdlaridan biri sanaladi. Arabiy yozuv-nastaʼliq xatini sanʼat darajasiga koʻtargan Domlo Bobobek aytishlaricha, 120-yil umr koʻrgan.

Istam IBROHIMOV,

  (“Xalq soʻzi”).